به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران،
شهر مکه، روز هشتم ذی حجه، حال و هوای دیگری دارد.
کسانی که آن روز را در مکه بودهاند،
دیدهاند که چگونه انبوه جمعیتِ مُحرم لبیک گویان
سواره و پیاده همچون سیل از همه جادهها
به سوی سرزمین عرفات روانه میشوند.
مستحب است زائران از روز هشتم
برای اعمال حج محرم شده، راهی عرفات شوند.
آنها از صبح روز هشتم به سوی مِنا
که در شش کیلومتری مکه واقع است،
حرکت میکنند. شب را در آنجا به سر میبرند
و به دعا و نیایش میپردازند
و از سحرگاهان به سوی عرفات حرکت میکنند
و تا ظهر روز نهم، که روز عرفه نام گرفته،
به هر وسیلهای خود را بدان جا میرسانند.
عمل واجب روز نهم،
وقوف و ماندن در محدوده عرفات است،
از هنگام زوال که ظهر شرعی است
تا اذان مغرب.
این عمل از ارکان حج است و ترک آن موجب بطلان حج میگردد.
سرزمین عرفات، صحرای پهناور و همواری است
به مساحت 8 کیلومتر مربع، پوشیده از خاک رمل بسیار نرمی که
در جنوب شرقی مکه قرار دارد
و کوههای قوسی شکلی آن را احاطه کردهاند.
ایرانیان برخلاف حجاج سایر کشورها،
از غروب روز هشتم در شهر مکه محرم میشوند
و به وسیله اتوبوسهایی که از قبل آماده شده
کم کم شهر مکه را یکسره به سوی عرفات ترک میکنند.
این کار تا نیمههای شب ادامه دارد.
آنها شب را در چادرهای خود استراحت میکنند،
تا روز عرفه با حال بهتری اعمال خود را به جا آورند.
دولت عربستان در سال های اخیر
تا با احداث خیابانهای وسیع و پارکینگهای مجهّز
و نصب علایم متعدد در داخل و اطراف عرفات،
حدود آن را مشخص
و با تابلوهایی که به زبانهای مختلف
اسامیِ حجاج کشورها در آنها نوشته شده،
محل استقرار و اسکان آنها را بر فراز خیمهها معین کند.
اینها مقدماتی بود
برای آشنایی اجمالی
با موقعیت مکانی و جغرافیایی سرزمین عرفات.
اما روح مطلب در این وادی چیز دیگری است.
در سبب نامگذاری این سرزمین به عرفات،
اقوال مختلفی گفته شده،
در اینجا به مهمترین آنها که از معصومین به ما رسیده است اشاره میکنیم:
1. حضرت آدم و حوّا پس از رانده شدن از بهشت،
در این مکان یکدیگر را یافتند
و با هم آشنا شدند (تعارفا)
به همین جهت این سرزمین «عرفات» نام گرفت.
2. جبرئیل در این مکان احکام و مناسک حج را
به حضرت آدم آموخت، از این رو «عرفات» نامیده شد.
3. در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده
که فرمودند:
خداوند به وسیله جبرئیل خطاب به حضرت آدم
در این سرزمین گفت:
«... اِعْتَرِفْ بِذَنْبِک»؛ »
به گناهانت اعتراف کن»،
از آن زمان این سرزمین «عرفات» نامیده شد.
بررسی و تطبیقِ اقوال
با عملکرد و آثاری که از معصومین به ما رسیده
که در رأس آنها،
دعای عرفه امام حسین و امام زین العابدین علیهماالسلام است
و سراسر آنها مضامینی از توبه، استغفار، اعتراف به گناه
و طلب مغفرت و آمرزش است،
به این نتیجه میرسیم که قول سوم به واقع نزدیکتر است،
اگر چه با دو قول دیگر تعارضی ندارد.
روح مطلب نیز همین است.
عرفات سرزمینی است که باید در آنجا
به لغزشها و گناهانت اعتراف کنی.
حجاج پس از اعمال عمره تمتع
درست به کسانی شبیهاند که
در حمام خیس خورده
و بدنشان آماده شده تا چرکها و آلودگیها را از آن بزدایند،
تنها فرقش این است که
حاجی در اینجا
با آب اشک و آه دل جان خود را شست و شو میدهد.
زیباترین، باشکوهترین و دیدنیترین
مشعر و موقفی که در مراسم حج خودنمایی میکند،
صحرای عرفات است.
تجسمی عینی از صحرای محشر،
در هوای سوزان و زمین تب دار،
گویی در صور دمیده شده
و نزدیک به دو میلیون انسان کفن پوش
که میانگین سنی آنها از پنجاه سال به بالاست،
با موهای سپید، دستهای لرزان و چشمهای گریان
سر به آسمان برداشته و از سوز درون،
تنها او را میخوانند و از او طلب عفو و آمرزش میکنند.
در عظمت این روز و این سرزمین همین بس که
رسول خدا از آن به تمام حج تعبیر نموده و فرمودهاند:
«الحج عرفة»،
در جای دیگری معصوم میفرماید:
اگر در ماه رمضان مورد رحمت و مغفرت الهی قرار نگیری
باید صحرای عرفات را درک کنی.
و شاه بیت این غزل که اوج شکوه آن است،
حضور وجود مقدس امیرالحاج واقعی
و فرزند پیامبر (ص) حضرت صاحب الزمان علیه السلام است
که بیشک در این روز و در خیل عظیم زائران خانه خدا حضور دارد.
خوشا به حال کسی که بار خود را با استغفار و انابه میبندد
و این توفیق را پیدا میکند که
چشم گنهکارش جمال بیمثال امامش را زیارت کند. به آن امید.
معجم البلدان، ج 4، ص 117 مستدرک الوسائل، ج 10، ص26